Ο αριθμός των νεοδιαγνωσθέντων περιστατικών με καρκίνο αυξάνεται συνεχώς παγκοσμίως, καθιστώντας την ασθένεια αυτή ένα πρόβλημα το οποίο έχουν να αντιμετωπίσουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Ωστόσο παράλληλα με τον αυξανόμενο αριθμό νεοδιαγνωσθέντων περιστατικών με καρκίνο παγκοσμίως παρατηρείται και μια τεράστια αύξηση της πληθυσμιακής ομάδας υπό την ονομασία επιβιώσαντες από τον καρκίνο (Διάγραμμα 1).
Διάγραμμα 1
Τι είναι όμως επιβιώσαντες από τον καρκίνο και γιατί αυτή η πληθυσμιακή ομάδα ασθενών με καρκίνο αυξάνεται με τόσο γοργούς ρυθμούς;
Οι επιβιώσαντες (survivors) από τον καρκίνο περιλαμβάνουν 3 μεγάλες κατηγορίες ασθενών που έχουν νοσήσει από καρκίνο. Πρώτον ασθενείς οι οποίοι έχουν θεραπευτεί από τον καρκίνο, είναι ελεύθεροι νόσου και δε λαμβάνουν πλέον κάποια θεραπεία. Δεύτερον ασθενείς που έχουν θεραπευτεί από τον καρκίνο, είναι ελεύθεροι νόσου και λαμβάνουν κάποια θεραπεία συντήρησης προκειμένου να μειώσουν την πιθανότητα να επιστρέψει η νόσος. Τέλος περιλαμβάνονται ασθενείς με καρκίνο οι οποίοι δεν είναι ελεύθεροι νόσου, ωστόσο έχουν ένα καλό προσδόκιμο επιβίωσης, συνεχίζουν να λαμβάνουν θεραπείες προκειμένου να μπορούν να φρενάρουν ή να μειώσουν περαιτέρω το φορτίο της νόσου και μπορούν να είναι λειτουργικοί στην καθημερινή τους ζωή. Πρακτικά η τελευταία κατηγορία ασθενών που εντάσσονται στους επιβιώσαντες μπορεί να περιλαμβάνει ασθενείς που δεν είναι ελεύθεροι νόσου ωστόσο έχουν μία νόσο διαχείρισιμη, με πολλές θεραπευτικές επιλογές και προοπτικές να συνεχίσουν να είναι λειτουργικοί στην καθημερινή τους ζωή.
Τι έχει όμως βοηθήσει στο να αυξάνεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς ο αριθμός των επιβιωσάντων;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες οι σημαντικότεροι από τους οποίους περιλαμβάνουν:
- Την τεράστια εξέλιξη της ογκολογικής επιστήμης και την ανακάλυψη πιο εξελιγμένων ογκολογικών φαρμάκων.
- Την διάδοση της σημασίας της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης.
- Την όλο και μεγαλύτερη απομυθοποίηση του φόβου για τον καρκίνο και την αποδόμηση του στίγματος “του να έχει κάποιος καρκίνο” μέσα στις κοινωνίες.
Τι είναι και τι περιλαμβάνει η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο (survivorship);
Η επιβίωση είναι ένας σύνθετος όρος που περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους της ζωής των επιβιωσάντων. Τέτοιες είναι παράμετροι που έχουν να κάνουν με την παρακολούθηση της νόσου και τη θεραπεία, ζητήματα ψυχοκοινωνικά, συναισθηματικές παράμετροι ακόμα και παράμετροι που αφορούν την καθημερινότητα και τα προβλήματα της καθημερινής ζωής.
Η επιβίωση βασίζεται σε 4 βασικούς άξονες. Έναν πρώτο άξονα που περιλαμβάνει ψυχοκοινωνικά ζητήματα των ασθενών με καρκίνο. Έναν δεύτερο άξονα που περιλαμβάνει όλα τα ζητήματα που μπορεί να προκύψουν κατά την επάνοδο στην καθημερινή ζωή, όπως η αντιμετώπιση προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν στα πλαίσια της οικογένειας ή των διαπροσωπικών σχέσεων, ζητήματα σεξουαλικότητας και απόκτησης παιδιών(γονιμότητας) ακόμα και οικονομικά ζητήματα ή προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στον εργασιακό χώρο. Ο τρίτος άξονας περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής καθώς και ζητήματα πρόληψης που μπορούν μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου ή να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής. Ο τελευταίος άξονας περιλαμβάνει ζητήματα ιατρικής παρακολούθησης όπως η αντιμετώπιση πιθανών παρενεργειών της θεραπείας, αντιμετώπιση συμπτωμάτων που μπορεί να προκύψουν από τη νόσο καθώς και ο καταρτισμός ενός σωστού πλάνου παρακολούθησης για την έγκαιρη διάγνωση μιας πιθανής υποτροπής.
Είναι πολύ σημαντικό να γίνει αντιληπτή η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης και καλλιέργειας της επιστήμης του survivorship τόσο από τους λειτουργούς υγείας όσο και από τους ασθενείς, καθώς ο ασθενής με καρκίνο και οι ανάγκες του δεν περιορίζονται μόνο στα στενά πλαίσια της θεραπείας του αλλά επεκτείνονται πέρα και μετά από αυτή.
Η ESMO(European Society of Medical Oncology) το 2017 εξέδωσε έναν επίσημο οδηγό επιβίωσης για τους ασθενείς με καρκίνο, που πρακτικά αποτελεί ένα εγχειρίδιο που μπορεί να διευκολύνει την καθημερινή ζωή των επιβιωσάντων και να τους δώσει χρήσιμες συμβουλές έτσι ώστε να υπερκεράσουν σημαντικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν κατά την επάνοδο στην κανονικότητα. Ο οδηγός αυτός δεν έχει σκοπό να αντικαταστήσει το ρόλο του θεράποντος ιατρού αλλά να διευκολύνει τη ζωή τόσο όλων των λειτουργών υγείας που εμπλέκονται με έναν ογκολογικό ασθενή όσο και τη ζωή του ίδιου του ασθενούς. Ο παραπάνω οδηγός είναι διαθέσιμος τόσο σε έντυπη(κυρίως σύλλογοι ασθενών) όσο και σε ηλεκτρονική μορφή και στα ελληνικά (https://www.esmo.org/Patients/Patient-Guides/Patient-Guide-on-Survivorship, https://www.esmo.org/content/download/126482/2389312/file/ESMO-Patient-Guide-Survivorship-EL.pdf ).
Νικόλαος Μητσιμπόνας
Παθολόγος – Ογκολόγος, MD
Θεράπων Ιατρός Νοσοκομείο ΜΗΤΕΡΑ/Συνεργάτης ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ
Ειδ. Hämatologie und Onkologie Marien Hospital Düsseldorf, Akademisches Lehrkrankenhaus Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf, Germany
Clinical Fellow The Cristie Hospital, NHS Foundation, Manchester, UK
Συγγραφέας ESMO Patient Guide on Survivorship
