Στο πλαίσιο της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο του Τραχήλου Μήτρας όπου είναι αφιερωμένος ο μήνας Ιανουάριος, ο Όμιλος Εθελοντών κατά του Καρκίνου – ΑγκαλιάΖΩ, σας προτείνει να διαβάσετε το σχετικό κείμενο του κυρίου Μεσσαρόπουλου Παντελή, Μαιευτήρα – Γυναικολόγου.
Καρκίνος τραχήλου της μήτρας
Κάθε ώρα 3 γυναίκες χάνουν την ζωή τους από μια νόσο που θα μπορούσε να προληφθεί.
O καρκίνος τραχήλου μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος σε γυναίκες κάτω των 45 ετών και αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως. Εξακολουθεί δυστυχώς να αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας με 500.000 νέα περιστατικά και 300.000 θανάτους (54.000 & 25.000 στην Ευρώπη αντίστοιχα).
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ετησίως 250 γυναίκες, από τα 600 περίπου νέα περιστατικά το χρόνο, χάνουν τη μάχη με τον καρκίνο. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι ο απαραίτητος αιτιολογικός παράγοντας για την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας είναι η εμμένουσα λοίμωξη από τον Ιό Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV).
Η λοίμωξη από τον ιό HPV είναι εξαιρετικά συχνή σε όλες τις γυναίκες με σεξουαλική δραστηριότητα. Εκτιμάται ότι ένα ποσοστό άνω του 75% όλων των γυναικών θα μολυνθούν από τον ιό HPV κάποια στιγμή στη ζωή τους ενώ η πλειοψηφία αυτών ( > 90%) των γυναικών αυτών θα εμφανίσουν αποτελεσματική ανοσοαπάντηση, θα αποβάλουν δηλαδή τον ιό και η λοίμωξη θα παρέλθει σε 6 έως 24 μήνες χωρίς περαιτέρω συνέπειες για την υγεία τους. Από τους 118 διαφορετικούς HPV τύπους περίπου οι 40 από αυτούς αφορούν τον άνθρωπο ενώ μόνο μια υποομάδα (~14 – 18 τύποι) θεωρείται «υψηλού κινδύνου» (High Risk) για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και των πρόδρομων αλλοιώσεών του.
Οι τύποι 16 & 18 χαρακτηρίζονται ως οι πλέον ογκογόνοι και επικίνδυνοι αφού ευθύνονται για το 70 % όλων των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Με βάση τα παραπάνω, κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών γίνεται διεθνώς προσπάθεια εφαρμογής στην καθημερινή κλινική πράξη των σύγχρονων γνώσεων από τα μοριακά δεδομένα της καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας, με στόχο πάντα την πλέον αποτελεσματική προληπτική ιατρική στον τομέα αυτόν. Έτσι είναι σήμερα διαθέσιμες δύο επαναστατικές καινοτόμες μέθοδοι δευτερογενούς και πρωτογενούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας: το πρώτο μοριακό τεστ για προληπτικό έλεγχο όλου του πληθυσμού, δηλ. το λεγόμενο HPV DNA test (δευτερογενής πρόληψη), και το πρώτο εμβόλιο εναντίον καρκίνου, δηλ. το εμβόλιο εναντίον της μόλυνσης από τον HPV(πρωτογενής πρόληψη).
Ο στόχος των προσυμπτωματικών προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου (δευτερογενής πρόληψη) είναι η έγκαιρη ανίχνευση των προ-καρκινικών αλλοιώσεων ή ακόμα και της νόσου με σκοπό την άμεση παρέμβαση και θεραπεία. Εάν η τραχηλική δυσπλασία διαγνωστεί και διαχειριστεί σε αρχικό στάδιο, έχει ίαση 100%⁶, καθιστώντας την πρόωρη ανίχνευση πολύ σημαντική. Το τεστ Παπανικολάου (ΠΑΠ τεστ) χρησιμοποιείται ήδη τα τελευταία 40 – 50 χρόνια σε πολλές αναπτυγμένες χώρες, ως κύριο μέσο για την ανίχνευση πρώιμων προδρόμων του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και έχει όντως συμβάλει σημαντικά στην μείωση των ποσοστών επίπτωσης της νόσου αλλά και θνησιμότητας. Παρόλα αυτά η χαμηλή σχετικά ευαισθησία του, που δεν ξεπερνά στην καλύτερη των περιπτώσεων το 65%⁴, η υποκειμενικότητα της εξέτασης, η αδυναμία να παρέχει επιπλέον πληροφορίες, όπως ο ακριβής τύπος του ιού, έχουν οδηγήσει τα τελευταία χρόνια την επιστημονική κοινότητα σε χρήση επιπλέον μεθόδων. Δυστυχώς ένα φυσιολογικό τεστ Παπανικολάου δεν σημαίνει ότι η γυναίκα δεν διατρέχει κανέναν κίνδυνο.
Εναλλακτική μέθοδος μαζικού πληθυσμιακού ελέγχου – Τεστ Παπανικολάου – HPV DNA test ή και τα δύο;
Το HPV DNA test, δηλ. η μέθοδος ανίχνευσης και τυποποίησης του DNA του ιού HPV σε κυτταρικό υλικό από τον τράχηλο της μήτρας γυναικών, άρχισε τα τελευταία χρόνια να εφαρμόζεται σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα στις διάφορες χώρες του δυτικού κόσμου ως μέθοδος μαζικού πληθυσμιακού ελέγχου (screening test) μόνη της ή σε συνδυασμό με το τεστ Παπανικολάου. Σύμφωνα με τις μεγάλες διεθνείς μελέτες ένα αρνητικό HPV DNA test προσφέρει διπλάσια περίπου εξασφάλιση στην γυναίκα ότι δεν υπάρχει στον τράχηλό της προκαρκινική αλλοίωση και μάλιστα για διπλάσιο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με το τεστ Παπανικολάου (5 χρόνια).
Παράλληλα πιστοποιήθηκε ότι η αναγνώριση γυναικών που ενδεχομένως θα εμφανίσουν στο μέλλον προκαρκινικές αλλοιώσεις ή διηθητικό καρκίνο τραχήλου μήτρας με εφαρμογή του HPV DNA test γίνεται περίπου 2-3 χρόνια νωρίτερα απ’ ότι αν εφαρμοσθεί για τον ίδιο λόγο το τεστ Παπανικολάου.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν την βάση επί της οποίας στηριζόμενες ανάλογες διεθνείς στατιστικές και οικονομικές μελέτες απέδειξαν τη σαφή βελτίωση της σχέσης κόστους-οφέλους υπέρ της εφαρμογής του HPV DNA test, αντί του επί 60 περίπου χρόνια εφαρμοζόμενου τεστ Παπανικολάου. Σύμφωνα με ανάλογη ελληνική μελέτη, η οποία διενεργήθηκε σε Πανεπιστημιακές Κλινικές και Εργαστήρια της Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Λάρισας και Αλεξανδρούπολης, Κλινικές και Εργαστήρια του Ε.Σ.Υ. και Κέντρο Οικογενειακού Προγραμματισμού της Θεσσαλονίκης από το 2012 έως το 2014 και αφορούσε περί τις 4.000 γυναίκες, η ευαισθησία του τεστ Παπανικολάου για να αναγνωρίσει τις γυναίκες με προκαρκινική αλλοίωση στον τράχηλο της μήτρας ήταν παρόμοια αυτής των διεθνών μελετών (~53%), ενώ η αντίστοιχη ευαισθησία του HPV DNA test – το οποίο διενεργήθηκε με την μέθοδο Cobas ΗPV test (Roche), μια μέθοδο πιστοποιημένη και μόνη εγκεκριμένη για τον σκοπό αυτό από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των Η.Π.Α. – ήταν επίσης αντίστοιχη και ελαφρώς υψηλότερη αυτής των διεθνών μελετών (~100%).
Παράλληλα, αποδείχθηκε ότι με την εφαρμοζόμενη αυτή μέθοδο η ταυτόχρονη ανίχνευση των πλέον επικίνδυνων τύπων 16 και 18 του ιού μπορεί να υποκαταστήσει σε αξιοπιστία την κυτταρολογία στις περιπτώσεις που είναι αναγκαία η αναγνώριση των γυναικών με προκαρκινική αλλοίωση μεταξύ αυτών που είναι απλώς θετικές σε ογκογόνους τύπους του ιού.
Μπορώ σε συνεννόηση με τον ιατρό μου να ελέγχομαι με το HPV DNA test αντί για το τεστ Παπανικολάου και κάθε πόσα χρόνια θα πρέπει να επαναλαμβάνω την εξέταση;
Η οδηγία που δημοσιεύτηκε προσφάτως ταυτόχρονα στο Gynecologic Oncology και στο Journal of Lower Tract Genital Disease and Obstetrics and Gynecology, υποστηρίζει τη χρήση πρωταρχικού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον HPV μέσω εγκεκριμένης από τον FDA εξέτασης σε γυναίκες ηλικίας 25 ετών και άνω, ως αποτελεσματική εναλλακτική επιλογή έναντι των υφιστάμενων συστάσεων προσυμπτωματικού ελέγχου με χρήση της κυτταρολογικής εξέτασης Παπανικολάου μόνο ή με χρήση της εξέτασης Παπανικολάου σε συνδυασμό με την εξέταση HPV. Για πρώτη φορά, η οδηγία δίνει στους κλινικούς ιατρούς τη δυνατότητα να εξετάζουν γυναίκες ηλικίας 25 ετών και άνω με μια εξέταση HPV πριν από την εξέταση Παπανικολάου προκειμένου να εντοπίζουν και να κατατάσσουν τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου του τραχήλου προτού αυτή εξελιχθεί σε καρκίνο. Η εξέταση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια σε περίπτωση φυσιολογικού τεστ. Φυσικά αυτο δεν σημαίνει πως η ετήσια επίσκεψη στον γυναικολόγο θα γίνεται κάθε 5 χρόνια αφού ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος περιλαμβάνει επίσης την εξέταση του στήθους αλλά και του γεννητικού συστήματος (έλεγχος ωοθηκών, φλεγμονών, καθώς και πρόληψη και αντιμετώπιση σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων).
Ο ιός HPV δεν αφορά μόνο τις γυναίκες…
Τα τελευταία χρόνια ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων συσχετίζεται όλο και περισσότερο και με την εμφάνιση καρκίνου σε άλλα όργανα, πλην του τραχήλου της μήτρας και φαίνεται να μην είναι αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση. Ο καρκίνος του πρωκτού όπως επίσης του λάρυγγα και του στοματοφάρρυγα έχει αποδειχθεί πως συσχετίζεται με τον ιο HPV και πιο συγκεκριμένα με τα στελέχη που προκαλούν πιο συχνά καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (16,18) και καλύπτονται από το διδύναμο και τετραδύναμο εμβόλιο. Επίσης φαίνεται πως αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου σε αυτά τα όργανα δεν έχουν οι γυναίκες, αλλά οι αντρές. Γι’ αυτούς τους λόγους σε χώρες του εξωτερικού όπως η Αυστραλία και η ΗΠΑ ο εμβολιασμός έναντι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων γίνεται και στους άνδρες και καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
5 πράγματα που βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου της μήτρας:
• Εμβολιασμός
• Τακτικός έλεγχος με τεστ Παπανικολάου ή HPV DNA test
• Διακοπή καπνίσματος
• Χρήση προφυλακτικού
• Σταθερός σύντροφος
• Ισορροπημένη διατροφή – ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος
Π.Μεσσαρόπουλος MD,MSc,Phd cand.
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
MSc στη “Παθολογία της κύησης”
Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ακαδημαϊκός Υπότροφος Γ’ Πανεπιστημιακής κλινικής, Νοσοκομείο “ΑΤΤΙΚΟΝ”, Εξειδικευμένος σε θέματα Καθ’έξιν Αποβολών και Πρόωρης Ωοθηκικής Ανεπάρκειας.
