Ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου (ΚΚΤ) αποτελεί μια ετερογενή ομάδα όγκων που περιλαμβάνει κακοήθειες εξορμώμενες από τη στοματική κοιλότητα, το στοματοφάρυγγα, τον υποφάρυγγα, το λάρυγγα και το ρινοφάρυγγα. Κοινούς προδιαθεσικούς παράγοντες αποτελούν η υπέρμετρη κατανάλωση καπνού και αιθυλικής αλκοόλης. Παρά τις σημαντικές εξελίξεις στη θεραπεία μετά την ανακάλυψη της IMRT (Intensity-Modulated Radiation Therapy) και των στοχευουσών θεραπειών έναντι του EGFR (Epidermal Growth Factor Receptor), καθώς και την πρόοδο στην κατανόηση της καρκινογένεσης, τα ποσοστά επιβίωσης του τοπικά προχωρημένου και μεταστατικού ΚΚΤ παραμένουν χαμηλά. Από την άλλη μεριά, ο ΚΚΤ αποτελεί μια νόσο με σημαντική ανοσογονικότητα.Η ανοσοθεραπεία με immunecheckpointinhibitors αποτελεί εγκεκριμένη θεραπεία και στη Ελλάδα σε ασθενείς με υποτροπιάζοντα ή μεταστατικό ΚΚΤ ως δεύτερης γραμμής θεραπεία.
Φέτος στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ογκολογίας (EuropeanSocietyforMedicalOncology-ESMO) υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις στον ΚΚΤ. Hδιεθνής τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης IIIKEYNOTE-048, η οποία αφορά στη χορήγηση του μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του ProgrammedcellDeath-1 (PD-1) pembrolizumab (Keytruda) ως πρώτης γραμμής θεραπεία στον υποτροπιάζοντα ή μεταστατικό καρκίνο ΚΚΤ πέτυχε το πρωτογενές καταληκτικό σημείο τη ολικής επιβίωσης ως μονοθεραπεία για τους ασθενείς των οποίων ο όγκος εκφράζει το συνδέτη programmedcelldeathligand 1. Πιο συγκεκριμένα, στη μελέτη αυτή, 882 ασθενείς με υποτροπιάζοντα ή μεταστατικό ΚΚΤ που δεν είχαν λάβει συστηματική θεραπεία τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν είτε μονοθεραπεία με pembrolizumab, είτε pembrolizumab σε συνδυασμό με πλατίνα και 5-FU είτε την καθιερωμένη θεραπεία. (μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι του EGFRcetuximab σε συνδυασμό με πλατίνα και 5-FU).H μονοθεραπεία με pembrolizumab οδήγησε σε αύξηση της ολικής επιβίωσης σε σύγκριση με την καθιερωμένη θεραπεία για τους ασθενείς με έκφραση PD-L1 (combinedpositivescore, CPS) πάνω από 20 (N = 255; Διάμεση επιβίωση 14.9 vs. 10.7 μήνες; HR 0.61 [95% CI 0.45-0.83]; P = 0.0007) και πάνω από 1 (N = 512; Διάμεση επιβίωση 12.3 vs 10.3 μήνες; HR 0.78 [95% CI 0.64-0.96]; P = 0.0086). Στον ολίκό πληθυσμό η μονοθεραπεία ήταν μη κατώτερη σε δραστικότητα από την καθιερωμένη θεραπεία. Το προφίλ τοξικότητας του pembrolizumab δεν είχε διαφορά με το ήδη γνωστό από προϋπάρχουσες μελέτες. Επίσης, ο συνδυασμός ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία οδήγησε σε αύξηση της επιβίωσης στο ολικό πληθυσμό σε σχέση με την καθιερωμένη θεραπεία (N = 559; Διάμεση επιβίωση13.0 vs 10.7 μήνες; HR 0.77 [95% CI 0.63-0.93]; P = 0.0034). Στους ασθενείς με έκφραση PD-L1 πάνω από 20 και πάνω από 1, ο συνδυασμός δεν ήταν καλύτερος από την καθιερωμένη θεραπεία. Η ανταπόκριση στην ανοσοθεραπεία ήταν μακρά.
Τα δεδομένα αυτά υποστηρίζουν την ενσωμάτωση της ανοσοθεραπείας στην πρώτη γραμμής θεραπεία στον υποτροπιάζοντα/μεταστατικό ΚΚΤ. Είναι η πρώτη φορά από το 2008 που επιτυγχάνεται αύξηση επιβίωσης στην 1η γραμμή μετά τη σημαντική μελέτη του Verkmorken το 2008 που καθιέρωσε το συνδυασμό EXTREME (cetuximab και χημειοθεραπεία) στην πρώτη γραμμή θεραπείας των ασθενών αυτών. Αυτό αποτελεί σπουδαία εξέλιξη για τους ασθενείς με μεταστατικό ΚΚΤ, αρκετοί από τους οποίους λόγω κακής πρόγνωσης δεν καταφέρνουν να μεταβούν σε δεύτερης γραμμής θεραπεία. Επιπλέον, η ανοσοθεραπεία έχει σημαντικά μικρότερη τοξικότητα, κάτι το οποίο είναι σημαντικό για τουςασθενείς αυτούς που ήδη έχουν μεγάλη τοξικότητα από προηγούμενες τοπικές θεραπείες. Εξάλλου, η ανοσοθεραπεία αποτελεί τη μοναδική πιθανότητα μακράς ύφεσης της νόσουγι’ αυτούς . Τέλος, η μελέτη ΚΕΥΝΟΤΕ-048 καθιερώνει τη χρήση του PDL-1 ως μοριακό προβλεπτικό βιοδείκτη στον ΚΚΤ για την επιλογή της θεραπείας των ασθενών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Burtness, K.J. Harrington, R. Greil et al. Phase 3 study of first-line pembrolizumab (P) for recurrent/metastatic head and neck squamous cell carcinoma (R/M HNSCC). ESMO 2018, abstract LBA8_PR
- L. Ferris, G. Blumenschein, J. Fayette.Nivolumab for Recurrent Squamous-Cell Carcinoma of the Head and Neck.N Engl J Med 2016; 375:1856-1867. DOI: 10.1056/NEJMoa1602252
- B. Vermorken, R.Mesia, F. Rivera,Platinum-Based Chemotherapy plus Cetuximab in Head and Neck Cancer.N Engl J Med 2008; 359:1116-1127. DOI:10.1056/NEJMoa0802656
Αμάντα Ψυρρή
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογίας Ογκολογίας
Υπεύθυνη του Ογκολογικού Τμήματος Αττικό Νοσοκομείο
