Τι είναι cancer survivors;
Ο όρος cancersurvivor (επιβιώσαντες από καρκίνο) σύμφωνα με τον ορισμό των οδηγιών της ESMO (ευρωπαϊκή ογκολογική εταιρία) είναι οι ασθενείς με καρκίνο που είτε τελείωσαν την κύρια θεραπεία τους, είναι ελεύθεροι νόσου και δεν λαμβάνουν κάποια άλλη θεραπεία, οι ασθενείς που τελείωσαν με την κύρια θεραπεία τους, είναι ελεύθεροι νόσου και συνεχίζουν να λαμβάνουν κάποια θεραπεία συντήρησης προκειμένου να μειώσουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου. Τέλος στους cancersurvivorsπεριλαμβάνονται και ασθενείς που δεν είναι ελεύθεροι νόσου, ωστόσο έχουν μία ασθένεια με προοπτικές επιβίωσης ακόμα και για χρόνια που μέσα από τη χρήση των φαρμάκων μπορούν να την αντιμετωπίσουν ως μία χρόνια νόσο και να συνεχίσουν τη ζωή τους.
Γενικά στοιχεία για τους cancersurvivors με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου
Υπάρχει μια συνεχής αύξηση του αριθμού των επιβιωσάντων, η οποία σύμφωνα με τις προβλέψεις της ιατρικής και δη της ογκολογικής κοινότητας θα είναι ακόμα πιο μεγάλη μέσα στα επόμενα χρόνια όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα (Διάγραμμα 1). Σύμφωνα με στοιχεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μόνο στις ΗΠΑ ο αριθμός των survivorsμε καρκίνο κεφαλής και τραχήλου ανέρχεται στο μισό εκατομμύριο ανθρώπους, αριθμός πραγματικά εντυπωσιακός.
Διάγραμμα 1
Η σταθερή αύξηση του ποσοστού επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο της κεφαλής και του τραχήλου πιθανότατα οφείλεται στην πρόοδο της θεραπείας, στη μείωση των ποσοστών καπνίσματος και στη βελτιωμένη πρόγνωση στοματοφαρυγγικών καρκινωμάτων που σχετίζονται με τη λοίμωξη από ιό ανθρώπινου θηλώματος (HPV).
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναπτύξουμε ζητήματα που αφορούν τους μακροχρόνιους cancersurvivorsμε καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, οριζόμενοι ως αυτοί που είναι ελεύθεροι νόσου για πάνω από 2 τουλάχιστον χρόνια.
Συνοπτικά για τον καρκίνο της κεφαλής και τραχήλου
- Διάγνωση
Οι καρκίνοι της κεφαλής και του τραχήλου συνήθως είναι καρκίνώματα εκ πλακωδών κυττάρων και εξορμούν από 5 συγκεκριμένες ανατομικές περιοχές της κεφαλής και του τραχήλου, οι οποίες είναι:
- Στοματική κοιλότητα (τα χείλη, το στοματικό βλεννογόνο, την πρόσθια γλώσσα, το δάπεδο του στόματος, τον ουρανίσκο και τα άνω και κάτω ούλα).
- Φάρυγγας (ρινοφάρυγγα, στοματοφάρυγγα και υποφάρυγγα).
- Λαρυγγας (υπεργλωττιδικός, γλωττιδικός και υπογλωττιδικός τομέας).
- Ρινική κοιλότητα και παραρίννιοι κόλποι
- Οι σιελογόνοι αδένες (παρωτιδικοί, υπογνάθιοι, υπογλώσσιοι και δευτερεύοντες αδένες)
Η αρχική αξιολόγηση του πρωτοπαθούς όγκου βασίζεται σε ένα συνδυασμό επισκόπησης, ψηλάφησηςκαι άμεσης ενδοσκόπησης. Η βιοψία αναρρόφησης λεπτής βελόνας (FNA) χρησιμοποιείται συχνά για την πραγματοποίηση μιας αρχικής διάγνωσης ιστού ενός καρκίνου κεφαλής και τραχήλου όταν ένας ασθενής παρουσιάζεται με μάζα του τραχήλου (μεταστατικός τραχηλικός λεμφαδένας) χωρίς εμφανή πρωτογενή περιοχή του βλεννογόνου / ανώτερου αεραγωγού. Ωστόσο, μια εξέταση με αναισθησία πραγματοποιείται συχνά για τον καλύτερο χαρακτηρισμό της έκτασης του όγκου, για την αναζήτηση πρωτοπαθούς εστίας και τη λήψη βιοψιών.
- Θεραπεία
Η διαχείριση του καρκίνωμα των πλακωδών κυττάρων του κεφαλής και του λαιμού βασίζεται στο εάν η νόσος είναι πρώιμο ή προχωρημένο στάδιο κατά την παρουσίαση και την πρωταρχική θέση του όγκου.
Οι ασθενείς σε πρώιμο στάδιο (στάδιο Ι και ΙΙ)αντιμετωπίζονται γενικά με θεραπεία μονής μεταχείρισης, που αποτελείται είτε από χειρουργική επέμβαση είτε από ακτινοθεραπεία (RT). Όγκοι <4 cm σε μέγεθος εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Η απόφαση σχετικά με τον τρόπο θεραπείας της επιλογής βασίζεται στην προτίμηση του ασθενούς, στη διαθεσιμότητα της οδού και στις αντενδείξεις που οφείλονται σε μια μόλυνση έναντι της άλλης.
Ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο αντιμετωπίζονται συνήθως με θεραπεία πολλαπλής μεταχείρισης με τη διατήρηση του πάσχοντος οργάνου να αποτελεί έναν σημαντικό στόχο της θεραπείας. Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν φροντίδα από μια πολυεπιστημονική ομάδα με εξειδίκευση στη θεραπεία του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου. Η χειρουργική επέμβαση που ακολουθείται από τη θεραπεία με βάση την ακτινοβολία, η σύγχρονηχημειοακτινοθεραπεία και η διαδοχική θεραπεία (χημειοθεραπεία εισαγωγής ακολουθούμενη από θεραπεία με σύγχρονη χημειοακτινοθεραπεία) είναι διαφορετικά πρότυπα φροντίδας που είναι διαθέσιμα σε αυτά τα στάδια της νόσου.
- Πρόγνωση
Η πενταετής συνολική επιβίωση σε ασθενείς με ασθένεια του σταδίου Ι ή ΙΙ είναι συνήθως 70 έως 90%. Η πρόγνωση για τους ασθενείς που εμφανίζουν πιο προχωρημένη (φάση ΙΙΙ ή IV) ασθένεια είναι φτωχότερη. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με τοπικώς προχωρημένο λαρυγγικό καρκίνωμα έχουν συνολικό ποσοστό επιβίωσης περίπου 40% σε πέντε χρόνια. Ωστόσο, σε ασθενείς με καρκίνο που σχετίζεται με καπνό και οινόπνευμα, μπορεί να αναμένεται ποσοστό 20% για δεύτερη κακοήθεια σε διάστημα πέντε ετών.
Για τους ασθενείς με στοματοφαρυγγικό καρκίνο, η πρόγνωση σχετίζεται επίσης με το εάν ο καρκίνος σχετίζεται ή όχι με ιό ανθρώπινου θηλώματος (HPV). Για τους ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του στοματοφάρυγγα, ο HPV συσχετίζεται με μακροχρόνια ποσοστά επιβίωσης περίπου 80%.
Κατευθυντήριες οδηγίες για την παρακολούθηση, την πρόληψη εμφάνισης δεύτερου νεοπλάσματος και την πρώιμη διάγνωση υποτροπής σε μακροχρόνιους επιβιώσαντες.
Γενικά, η παρακολούθηση είναι συστηματικότερη κατά τα πρώτα δύο έως τέσσερα έτη μετά τη διάγνωση, καθώς περίπου 80 έως 90% όλων των υποτροπών εμφανίζονται εντός αυτού του χρονικού πλαισίου. Ωστόσο, οι ασθενείς θα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούνται πέραν των πέντε ετών εξαιτίας του κινδύνου καθυστερημένων επιπλοκών, καθώς και του κινδύνου καθυστερημένης επανεμφάνισης του καρκίνου ή εμφάνισης δευτερογενών κακοηθειών.
Οι επιζώντες καρκίνου κεφαλής και τραχήλου θα πρέπει να έχουν λεπτομερή παρακολούθηση του καρκίνου κάθε 1 έως 3 μήνες για το πρώτο έτος, κάθε δύο έως έξι μήνες στο δεύτερο έτος, κάθε τέσσερις έως οκτώ μήνες κατά τα έτη 3 έως 5 και ετησίως πέντε χρόνια μετά την αρχική θεραπεία. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Ιστορικό, συμπεριλαμβανομένης της ανίχνευσης τυχόν συμπτωμάτων που ενδέχεται να υποδηλώνουν τοπική υποτροπή (π.χ. νέα διόγκωση, βήχα, δυσφαγία) ή μεταστατική νόσο (π.χ. δύσπνοια).Επιπλέον της κλινικής εξέτασης είναι επιθυμητός συνήθως και ο ενδοσκοπικός έλεγχος (πανενδοσκόπηση).
- Ο απεικονιστικός έλεγχος δεν είναι απαραίτητος, εκτός και αν υπάρχει ιστορικό καπνίσματος, όπου συνίσταται η διενέργεια αξονικής θώρακος κάθε 6 μήνες.
- Το ιστορικό θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τυχόν αλλαγές στο κοινωνικό περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος των συνεργατών, των συνθηκών διαβίωσης και των επαγγελματικών ζητημάτων), των παραγόντων του τρόπου ζωής (π.χ. καπνίσματος και κατανάλωσης οινοπνεύματος) και της εκτίμησης των προβλημάτων της σεξουαλικής υγείας και της εικόνας του σώματος .
- Ενθάρρυνση του υγιεινού τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης της διατροφής και της ενθάρρυνσης να παραμείνει (ή να γίνει περισσότερο) σωματικά ενεργός.
- Ενθάρρυνση και εκπαίδευση σχετικά με την παύση του καπνίσματος και τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ.
- Οι ασθενείς με ιστορικό ακτινοθεραπείας στον αυχένα πρέπει να έχουν επίπεδα ορμονών διέγερσης θυρεοειδούς (TSH) στον ορό κάθε 6 έως 12 μήνες λόγω του κινδύνου υποθυρεοειδισμού.
- Πρέπει να εκτελείται αξιολόγηση και αποκατάσταση ομιλίας, ακρόασης και κατάποσης, όταν αυτό είναι κλινικά ενδεδειγμένο.
Καθυστερημένες και μακράς διάρκειας επιπλοκές από τη θεραπεία
Οι επιβιώσαντες από καρκίνο κεφαλής και τραχήλου μπορεί να εμφανίσουν μια σειρά από επιπλοκές ως απότοκα της θεραπείας, που μπορεί να τους ακολουθούν ακόμα και χρόνια μετά το τέλος της θεραπείας. Τέτοιου είδους επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν τις οδοντιατρικές επιπλοκές, τη ξηροστομία, τη δυσφαγία, τις διαταραχές της ομιλίας, το χρόνιο πόνο, την περιφερική νευροπάθεια, τις διαταραχές ακοής, νοητικές διαταραχές, βλάβες σε αγγεία του τραχήλου καθώς και νεφρική ανεπάρκεια ως απότοκο λήψης συγκεκριμένων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Όλες αυτές οι επιπλοκές εν αποτελούν τον κανόνα, αλλά χρήζουν σωστής και μεθοδική αντιμετώπισης μέσα από τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων που περιλαμβάνει τον παθολόγο-ογκολόγο, στοματολόγο, οδοντίατρο, λογοθεραπευτή και άλλες.
Ψυχοκοινωνικές ανάγκες και ζητήματα
Υπάρχουν αρκετοί επιβιώσαντες με καρκίνο της κεφαλής και του τραχήλου που αντιμετωπίζουν ζητήματα που άπτονται της ψυχικής υπόστασής τους καθώς και ζητήματα κοινωνικής φύσεως. Τέτοια ζητήματα μπορεί να είναι το άγχος της υποτροπής, η κατάθλιψη, ζητήματα σεξουαλικής φύσεως και σεξουαλικότητας. Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς (ψυχολόγους και ψυχιάτρους) θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Επιπλέον αρκετοί επιβιώσαντες αντιμετωπίζουν και ζητήματα στον εργασιακό τους χώρο πολλές φορές και εξαιτίας πιθανών αποτόκων και επιπλοκών της θεραπείας (π.χ. διαταραχές ομιλίας).
Συμπερασματικά
Ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου είναι ένας τύπος καρκίνου που μπορεί να αντιμετωπιστεί, γεγονός που το αποδεικνύει και ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός επιβιωσάντων με αυτό τον τύπο του καρκίνου. Η σωστή και μεθοδική παρακολούθηση αυτών των ανθρώπων ακόμα και αρκετά χρόνια μετά το τέλος των θεραπειών τους μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ σε μια σειρά ζητημάτων που μπορεί να προκύψουν κατά την περίοδο μετά το τέλος των θεραπειών τους (του λεγόμενου survivorship).
Νικόλαος Μητσιμπόνας
Παθολόγος – Ογκολόγος, MD
Θεράπων Ιατρός Νοσοκομείο ΜΗΤΕΡΑ/Συνεργάτης ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ
Ειδ. Hämatologie und Onkologie Marien Hospital Düsseldorf, Akademisches Lehrkrankenhaus Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf, Germany
Clinical Fellow The Cristie Hospital, NHS Foundation, Manchester, UK
Συγγραφέας ESMO Patient Guide on Survivorship
