Φαρμακο-Επαγρύπνηση
Η επιστήμη και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τον εντοπισμό, συλλογή, παρακολούθηση, αξιολόγηση και πρόληψη των ανεπιθύμητων ενεργειών, οι οποίες επιτείνουν τα προβλήματα υγείας των ασθενών, αυξάνουν τη νοσηρότητα και την θνητότητα και διογκώνουν το κόστος.
Από τα παραπάνω, ο Εντοπισμός είναι το κατ’ εξοχήν στάδιο το οποίο αφορά τους ασθενείς και γίνεται μέσα από την παρατήρηση της πορείας και της γενικότερης κατάστασης του ασθενούς, ενόσω βρίσκεται στη φαρμακευτική αγωγή. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ο Εντοπισμός του όποιου προβλήματος ή μη επιθυμητής ενέργειας είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει η Φαρμακο-Επαγρύπνηση στο σύνολό της. Επίσης, είναι το μόνο σημείο που εμπλέκονται ουσιαστικά και ενεργά οι ίδιοι οι ασθενείς.
Μέχρι τώρα, όλες οι αναφορές που γίνονται σχετικά με την Φαρμακο-Επαγρύπνηση, αφορούν τους επαγγελματίες υγείας (ιατρούς, νοσηλευτές, φαρμακοποιούς). Από εκείνους ζητούν οι αρμόδιοι φορείς να καταγράφουν και να γνωστοποιούν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων, ακόμα κι όταν δεν είναι 100% σίγουροι πως οφείλονται στο συγκεκριμένο φάρμακο.
Όμως, θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε πως ούτε οι επαγγελματίες υγείας θα μπορέσουν να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, αν οι ίδιοι οι ασθενείς, οι οποίοι λαμβάνουν τα φάρμακα, δεν ενημερώνουν το γιατρό τους για την πορεία της θεραπείας. Στο πλαίσιο αυτό, έχει τεράστια σημασία η σωστή ενημέρωση του ασθενή από το γιατρό του σχετικά με την φαρμακευτική αγωγή που έχει ξεκινήσει και τις πιθανές παρενέργειες ώστε τυχόν βλάβες που μπορεί να προκληθούν, να αποφευχθούν ή να ελαχιστοποιηθούν.
Όταν διακινούνται αποτελεσματικά οι πληροφορίες που προκύπτουν, επιτρέπουν την τεκμηριωμένη χρήση των φαρμάκων και έχουν τη δυναμική να αποτρέψουν πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Μην ξεχνάμε πως μια σημαντική βλάβη μπορεί να καταστρέψει ακόμα και την επιτυχία και αξιοπιστία της εκάστοτε θεραπείας στο σύνολό της.
Ο Ρόλος του Ασθενούς στην Φαρμακο-επαγρύπνηση
Πώς θα διασφαλίσουμε το ρόλο του ασθενούς μέσα στα νέα δεδομένα που φέρνει η διεύρυνση της Φαρμακο- Επαγρύπνησης στην Ελλάδα;
- Ενημέρωση του ασθενούς για το κάθε φάρμακο που λαμβάνει:
Ο ασθενής, πριν ακόμα ξεκινήσει τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής, πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένος τόσο για την νόσο του, όσο και για την φαρμακευτική του αγωγή και να έχει τη δυνατότητα να ζητά λεπτομέρειες από τον γιατρό του, ώστε να κατανοεί κάθε φορά σε βάθος ποιο είναι το σκεύασμα που πρόκειται να πάρει, τί ακριβώς κάνει και ποιες είναι οι αναμενόμενες ενέργειες. Μόνο αν γνωρίζει τι να περιμένει, θα μπορέσει να ξεχωρίσει αν αυτό που βιώνει είναι Ανεπιθύμητη Ενέργεια ή όχι. - Ενθάρρυνση του ασθενούς να αναφέρει ΚΑΘΕ αλλαγή.
Ο γιατρός θα πρέπει να δώσει στον ασθενή του να καταλάβει πως κάθε αντίδραση ή ενέργεια που είναι έστω και λίγο διαφορετική από την αναμενόμενη, θα πρέπει να αναφέρεται. Δεν είναι ο ίδιος ο ασθενής σε θέση να κρίνει αν ένας εμετός, για παράδειγμα, ή μια ξαφνική ζαλάδα, είναι συμπτώματα ανάξια λόγου. Ο γιατρός θα πρέπει να καθιστά σαφές στον ασθενή πως ουδέν σύμπτωμα είναι ασήμαντο, ουδεμία αλλαγή άσχετη. Το «Δεν βαριέσαι, τι να τον απασχολώ τώρα το γιατρό για ένα βηχαλάκι…», είναι μια επικίνδυνη αντιμετώπιση που πρέπει να βγει από τη νοοτροπία του ασθενούς. - Ενημέρωση των οικείων και των φροντιστών.
Οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στον ασθενή -είτε πρόκειται για οικείους και συγγενείς, είτε για ανθρώπους που τον φροντίζουν συστηματικά- θα πρέπει να είναι επίσης πλήρως ενημερωμένοι και να καταγράφουν λεπτομερώς οποιαδήποτε αλλαγή. Και εδώ, είναι σημαντικό ο θεράπων γιατρός να τους εξηγήσει πως θα πρέπει να αναφέρονται ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ του ασθενούς στο φάρμακο, και όχι αυτές που οι ίδιοι κρίνουν ως άξιες λόγου.
Οι ασθενείς -και οι φροντιστές τους, ως ένα βαθμό- είναι ο βασικότερος φορέας μέσα από τον οποίο μπορεί να λειτουργήσει η Φαρμακο-επαγρύπνηση με στόχο τη μετρήσιμη βελτίωση της ποιότητας των φαρμάκων.
Φαρμακο-επαγρύπνηση και Ογκολογικοί Ασθενείς
Είναι προφανές πως όλα τα παραπάνω αφορούν όλους τους ασθενείς, όποια κι αν είναι η πάθηση για την οποία βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, η Φαρμακο-Επαγρύπνηση έχει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα όταν μιλάμε για σοβαρές ή/και για χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος.
Ο καρκίνος είναι ακόμα και σήμερα μια ασθένεια που περιβάλλεται με πολύ φόβο, τόσο από την μεριά των ασθενών, όσο και από τη μεριά των οικείων τους. Μπορεί τα πράγματα να είναι καλύτερα και η αποδοχή μεγαλύτερη σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, όμως, ακόμα και σήμερα, υπάρχουν δυστυχώς άνθρωποι που το περιβάλλον τούς, τους αποκρύπτει από τί πάσχουν ή οι ίδιοι γνωρίζουν μεν, αλλά δεν κοινοποιούν το γεγονός.
Αυτή η κατάσταση είναι εκ των πραγμάτων ένας εξαιρετικά ανασχετικός παράγοντας στην εφαρμογή της Φαρμακο-Επαγρύπνησης στην πράξη.
Πως θα καταφέρουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν για τις παρενέργειες των φαρμάκων, όταν πολλοί δεν μιλούν καν για την ίδια τη νόσο;
Το παραπάνω ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί με λίγα λόγια ή με απλοϊκό τρόπο. Είναι βέβαιο πως απαιτεί έναν ευρύτερο σχεδιασμό, τόσο από την μεριά της Πολιτείας, όσο και από τη δική μας μεριά, ως ΑγκαλιάΖΩ που ασχολείται χρόνια με την υποστήριξη των ασθενών και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Έχουμε, λοιπόν, υποχρέωση, τουλάχιστον ως πρώτο βήμα, να ενημερώνουμε σε βάθος και να εκπαιδεύουμε τους ασθενείς και τους φροντιστές τους, για την αξία της συμμετοχής τους στη θεραπευτική αγωγή και τη σημασία της παρατήρησης της πορείας, όσο οι ασθενείς βρίσκονται σε αυτήν.
Ο ρόλος της Κίτρινης Κάρτας
Η Κίτρινη Κάρτα είναι ένα μέσο για τη συλλογή των πληροφοριών που αφορούν στις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Οι επαγγελματίες υγείας (ιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές κλπ) έχουν καθήκον να την συμπληρώνουν κάθε φορά που υποψιάζονται ότι ένα φάρμακο μπορεί να έχει προκαλέσει μία ανεπιθύμητη ενέργεια.
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό, είναι πως και οι ασθενείς έχουν το ίδιο καθήκον.
Η συμπλήρωση της Κίτρινης Κάρτας μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους.
α. συμπληρώνεται και υποβάλλεται ηλεκτρονικά (μέσα από το site του ΕΟΦ)
β. μπορεί να εκτυπωθεί και να σταλεί με fax στον ΕΟΦ
Αντίγραφο της Κίτρινη Κάρτας υπάρχει και στο Εθνικό Συνταγολόγιο, ενώ διατίθεται και σε έντυπη μορφή, από τον ΕΟΦ (περισσότερες πληροφορίες εδώ: http://www.eof.gr/web/guest/yellowgeneral)
Η Κίτρινη Κάρτα
- Είναι ο μόνος επίσημος τρόπος που έχουν οι ίδιοι οι ασθενείς να παρέμβουν στην βελτίωση των φαρμάκων που αφορούν στην υγεία τους.
- Επιπλέον, η έγκαιρη παρέμβαση σε ένα σκεύασμα το οποίο έχει προκαλέσει πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες και δυνητικά είναι επικίνδυνο, μπορεί να αποτρέψει ακόμα χειρότερες συνέπειες, όπως την απώλεια ζωής.
- Τέλος, εμπλουτίζει τις γνώσεις όλων των φορέων που εμπλέκονται με την παραγωγή, διάθεση και συνταγογράφηση των φαρμακευτικών σκευασμάτων για τις ανεπιθύμητες ενέργειες ώστε να λαμβάνονται μέτρα για την ορθότερη και ασφαλέστερη χρήση των φαρμάκων.
Η Κίτρινη Κάρτα κι εμείς
Οι ασθενείς και οι οικείοι τους:
- Δεν πρέπει να διστάζουν να αναφέρουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες που τους είναι άγνωστες.
- Πρέπει να χρησιμοποιούν την Κίτρινη Κάρτα, ή να ζητούν από το γιατρό τους να την συμπληρώσει, ακόμα κι αν έχουν αμφιβολίες για το αν η ανεπιθύμητη ενέργεια συσχετίζεται με το εκάστοτε φάρμακο.
Σημαντικό: όλες οι αναφορές Ανεπιθύμητων Ενεργειών είναι ανώνυμες, δηλαδή κατά την επεξεργασία των πληροφοριών, απαλείφονται τα ονόματα των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών.
Ο ρόλος του ΑγκαλιάΖΩ
Αντιλαμβανόμενοι τη σημασία της Φαρμακο-επαγρύπνησης, αλλά και την άμεση διασύνδεσή της με τα δικαιώματα των ασθενών, εμείς στο ΑγκαλιάΖΩ, ξεκινώντας από αυτήν την πρώτη ενημέρωση, θα ενημερώνουμε τακτικά τους ασθενείς, τα μέλη και τους αναγνώστες της ιστοσελίδας μας για τις εξελίξεις στο θέμα.
Προς το παρόν, ας κρατήσουμε όλοι το εξής: η επιτυχία του θεσμού της Κίτρινης Κάρτας στηρίζεται και σε εμάς τους ασθενείς/καταναλωτές, στη θέλησή μας και τον ζήλο μας να γνωστοποιούμε τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων, και η ενημέρωση είναι το κλειδί για να αναλάβουμε όλοι το ρόλο μας.